Τελευταία νέα

Η Ελληνική Εταιρεία
Γυναικών Πανεπιστημιακών (ΕΛ.Ε.ΓΥ.Π)
σας καλεί στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο...

Περισσότερες πληροφορίες...


 Τα Νέα Κινήματα στην Ελλάδα

 

 

Για τη βάση δεδομένων της έρευνας με τίτλο:
'Τα νέα κινήματα στην Ελλάδα: υλικό για το φύλο και την σεξουαλικότητα, 2000-2008'

Σκοπός της έρευνας με τίτλο «Τα νέα κινήματα στην Ελλάδα: υλικό για το φύλο και την σεξουαλικότητα, 2000-2008», που πραγματοποιήθηκε για το Πρόγραμμα Σπουδών Φύλου και Ισότητας του Παντείου Πανεπιστημίου από 1/2008 έως 5/2008 είναι η δημιουργία μίας βάσης δεδομένων που να περιέχει τα άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά, έντυπα δρόμου, άλλα έντυπα, μικρά βιβλία, ηλεκτρονικές καταχωρήσεις και αφίσες που αποτυπώνουν τον προβληματισμό για το φύλο, τη σεξουαλικότητα και το σώμα γενικότερα που προτάσσεται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια ειδικά ως αντίστιξη ή και αντίσταση σε περισσότερο θεσμοποιημένες και νομιμοποιημένες μορφές γνώσης, σκέψης, και πολιτικής για το φύλο.

Αφετηρία της σκέψης μας ήταν η διαπίστωση πως ενώ θεωρείται κοινώς αποδεκτό πως «δεν υπάρχει πια γυναικείο», και ενώ πράγματι απουσιάζουν οι πράξεις που παραδοσιακά χαρακτηρίζουν την ύπαρξη «γυναικείου κινήματος» (βλ. πορείες κτλ.), παρατηρείται ωστόσο, και στην Ελλάδα, η δημιουργία μίας πληθώρας υλικού «για το φύλο», που, κατά τόπους δε, αρθρώνεται με διαφορετικούς όρους και τρόπους τόσο από τα κυρίαρχα σχήματα κατανόησης της «ισότητας» που αποτυπώνονται στις σχετικές εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές που υιοθετούνται, όσο και από αυτούς του γυναικείου κινήματος που είχε δράση στην Ελλάδα κατά την μεταπολίτευση. Αυτό το υλικό παράγεται και κυκλοφορεί στις παρυφές των θεσμοποιημένων κτήσεων του γυναικείου, όπως τα Προγράμματα Σπουδών Φύλου στα Πανεπιστήμια ή τα Ερευνητικά Προγράμματα και Κέντρα που ασχολούνται με το φύλο, καθώς και σε νησίδες του επίσημου δημοσίου λόγου όπως είναι οι εφημερίδες Αυγή και Εποχή.

Εντοπίζεται μία πληθώρα άρθρων σε αυτό το τμήμα του ειδησεογραφικού τύπου από γυναίκες ακτιβίστριες ή και πανεπιστημιακούς, για παράδειγμα, ενώ παράλληλα και πάρα πολλές οργανώσεις και ομάδες από τον χώρο των νέων κινημάτων σε δικά τους έντυπα που έχουν αντικείμενο μία ριζική αλλαγή στην δομή της ελληνικής κοινωνίας εκδηλώνουν επίσης μία αξιοσημείωτη παραγωγή σκέψης και προβληματισμού για την έμφυλη ανισότητα, αλλά και για τη σεξουαλικότητα και το σώμα καθεαυτό. Μπορούμε εδώ να αναφέρουμε την παραγωγή «εντύπων δρόμου» που συχνά αποτελούν συμπυκνωμένες αναλύσεις διαφορετικών διαστάσεων της σύγχρονης έμφυλης ανισότητας, επίσης προκηρύξεις, μπροσούρες, ή ακόμα και δελτία τύπου, καθώς και κάποιες ομιλίες που μπορέσαμε να βρούμε σε ηλεκτρονική μορφή, ως παραδείγματα επεξεργασίας σύνθετων θέσεων πάνω σε επίκαιρα θέματα που αφορούν το φύλο. Ακόμα, μπορούν να αναφερθούν αφίσες ή και αυτοκόλλητα που αποτυπώνουν, συχνά με χιούμορ, οξυδερκείς διαπιστώσεις για τη δράση εξουσιαστικών λόγων στις έμφυλες υποκειμενικότητες και τα σώματα, καθώς και ηλεκτρονικές καταχωρήσεις, ειδικά μικρά περιοδικά ή και βιβλιαράκια που παραθέτουν εκτενέστερες και επιστημονικά τεκμηριωμένες επεξεργασίες σύνθετων σύγχρονων θεμάτων όπως ο κόμβος του σώματος με την ανάπτυξη νέων βιο-τεχνολογιών ή και εθνικών προταγμάτων.

Ως εκ τούτου, το ερευνητικό εγχείρημα ορίστηκε ως μία προσπάθεια εντοπισμού, συλλογής, ψηφιοποίησης όπου χρειαζόταν, και συστηματικής, επιστημονικά ορθής, καταλογογράφησης ενός πρώτου δείγματος του υλικού τούτου του σύνθετου πεδίου πολιτικής και γνώσης της σύγχρονης Ελλάδας που διαφεύγει από το κανονιστικό πεδίο ορατότητας τόσο της επίσημης γνώσης όσο και των επισήμως πολιτικών δράσεων που αφορούν το φύλο. Παράλληλα, επειδή από την φύση του το υλικό αυτό είναι εξαιρετικά εφήμερο, η δημιουργία της βάσης δεδομένων που θα είναι επισκέψιμη από την ιστοσελίδα του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου και Ισότητας του Παντείου Πανεπιστημίου, και μετά την έκλειψη του προγράμματος θα παραδοθεί για ανάρτηση στην ιστοσελίδα της βιβλιοθήκης του Παντείου Πανεπιστημίου, αποτελεί και ένα είδος συμβολής στο ευρύτερο πολιτικό εγχείρημα του χώρου αυτού. Το προϊόν αυτής της έρευνας εξασφαλίζει ένα μικρό θύλακα ψηφιοποιημένης συλλογικής μνήμης του «παρόντος» ενώ μπορεί και να λειτουργήσει ως εφαλτήριο, ένα είδος «έργου υποδομής», που στο μέλλον οικοδομείται περαιτέρω με την προσθήκη επιπλέον υλικού για τις ομάδες που συμμετέχουν, ή και για άλλες ομάδες. Με τούτη την έννοια, η βάση δεδομένων δυνάμει συνεισφέρει και σε κάτι ακόμα-στο άνοιγμα νέων δυναμικών διαδρομών και ρευστών μορφωμάτων παραγωγής γνώσης και πολιτικής δράσης που συνδέουν χώρους που παραδοσιακά παραμένουν μονωμένοι ή και περιχαρακωμένοι ο ένας από τον άλλον. Πιο συγκεκριμένα, δημιουργείται η δυνατότητα να συναντηθούν όχι μόνο το πανεπιστήμιο και η βιβλιοθήκη με τον «δρόμο», αλλά και διαφορετικά εξωθεσμικά «μονοπάτια» μεταξύ τους.


Συνοπτικά, όσον αφορά τα αποτελέσματα της έρευνας, το υλικό που συλλέχθηκε, είτε εκφράζει νομιμοποιημένους τόπους και τρόπους παραγωγής γνώσης είτε όχι, προσφέρει μία σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη του προβληματισμού για ζητήματα φύλου. Σε κάποια τμήματα του υλικού, δε, αποτυπώνονται σοβαρές εμπλοκές με ζητήματα που απασχολούν την σύγχρονη κοινωνική θεωρία για την εξουσία, την έμφυλη υποκειμενικότητα και το σώμα διεθνώς. Συνολικά η βάση δεδομένων προσφέρει ένα φάσμα υλικού που συμπεριλαμβάνει εμπεριστατωμένες συνοπτικές παρουσιάσεις επιστημονικών αναλύσεων ζητημάτων όπως του «ασφαλιστικού» ή καινούριων ευρωπαϊκών πολιτικών που αφορούν την ισότητα, όπως και ενδιαφέρουσες αναλύσεις της φυσικοποίησης του φύλου και της σεξουαλικότητας, του κόμβου του σώματος με τα πλέγματα λόγου που το διαρθρώνουν, του ρόλου των ΜΜΕ σήμερα, των επενδύσεων του έθνους και του κεφαλαίου σε αυτές τις διαρθρώσεις. Τέλος, το ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει όλο το υλικό που συμπεριλήφθηκε, παρατηρείται η ύπαρξη μίας έστω και αμυδρής σκιαγράφησης των δυνατοτήτων αντίστασης στα αιτήματα της διακυβέρνησης που αποικιοκρατούν τις σύγχρονες τεχνολογίες παραγωγής πειθήνιων έμφυλων σωμάτων και υποκειμενικοτήτων.



Οι παράμετροι του υλικού

Δεν ήταν απλή η προσπάθεια να φτιαχτεί μία βάση δεδομένων με έντυπο υλικό από κινηματικές διαδικασίες που, από το 2000 και μετά, στα πλαίσια των συνεπειών της παγκοσμιοποίησης αλλά και της θεσμοποίησης των ζητημάτων ισότητας και φύλου στην Ελλάδα, επιχειρούν την ανάδειξη και περαιτέρω επεξεργασία φεμινιστικών και γυναικείων ζητημάτων, καθώς και επίκαιρων πραγματεύσεων του φύλου και της σεξουαλικότητας. Η επικέντρωση τέθηκε στον εντοπισμό υλικού από διάφορες τάσεις της «αριστεράς», της «άκρας-αριστεράς» και του ευρύτερου «αντι-εξουσιαστικού» χώρου, και κάναμε προσπάθεια να ανταποκρίνεται και ποσοτικά στο μεγάλο πλήθος του υλικού που έχει παραχθεί από τις ομάδες και τις οργανώσεις τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, η παρούσα βάση δεδομένων δεν αποφαίνεται καμία πληρότητα, είτε ποσοτική είτε ποιοτική. Περισσότερο, αποτελεί μία προσπάθεια να καταστεί ευρύτερα «αφουγκράσιμο» ένα μέρος του τι επικοινωνείται «στο δρόμο», ή, σε κάθε περίπτωση, εκτός των τειχών του πανεπιστημίου και των διάφορων ερευνητικών του φορέων, καθώς και στην περίμετρο του επίσημου πολιτικού πεδίου. Ως τέτοιο, είναι υποχρεωτικά ημιτελές και αποσπασματικό και προτάσσεται ως μία ψηφιακή συλλογική μνήμη που αφορά τον επίκαιρο λόγο των φεμινιστικών, γυναικείων και Λ.Ο.Α.Τ. υποκειμενικοτήτων και συλλογικοτήτων. Παρατίθενται παρακάτω επακριβώς οι παράμετροι του υλικού έτσι ώστε να διευκολυνθεί η χρήση.


Το ένα σύνορο του υλικού του data base καθορίζεται πιο συγκεκριμένα από δύο εφημερίδες: την εφημερίδα HAυγή, η οποία αυτοπροσδιορίζεται ως «Πρωινή Εφημερίδα της Αριστεράς», και την Εποχή, που σημειώνει κάτω από τον τίτλο της πως η πολιτική της τοποθέτηση είναι «για την κομμουνιστική ανανέωση, για τον σοσιαλισμό». Το υλικό της Αυγής που έχει συμπεριληφθεί εδώ είναι το αποτέλεσμα έρευνας του ψηφιακού της αρχείου από 1η Ιανουαρίου 2000 ως και 9 Μαρτίου 2008. Ο κορμός λοιπόν αυτού του τμήματος της βάσης οικοδομήθηκε με τα αποτελέσματα ηλεκτρονικής έρευνας που χρησιμοποίησε τις εξής λέξεις κλειδιά: φεμινισμός, σεξουαλικότητα, trafficking, ισότητα των φύλων, σεξισμός, πατριαρχία, βία κατά των γυναικών. Τα άρθρα που βρέθηκαν αναφέρονται στην βάση δεδομένων με την ημερομηνία του σχετικού φύλλου της Αυγής, αλλά χωρίς τον αριθμό του τεύχους, μιας και δεν παρέχεται τούτη η πληροφορία στο ψηφιακό της αρχείο.

Σχετικά με το ψηφιακό αρχείο της Εποχής, το διάστημα που καλύπτεται είναι από 1 Ιανουαρίου 2002 μέχρι και 31 Δεκεμβρίου 2006, επειδή τα τεύχη αυτής της περιόδου βρίσκονται στην ιστοσελίδα της εφημερίδας. Τόσο για τα δημοσιεύματα της Αυγής, όσο και για αυτά της Εποχής, τα ευρήματα από τα ψηφιακά τους αρχεία εμπλουτίστηκαν επιπλέον με άρθρα που αντλήθηκαν από προσωπικά αρχεία αρθρογράφων των δύο εφημερίδων. Σε μία μόνο περίπτωση, τα άρθρα της Βολιώτη στην Αυγή, το διάστημα εκτείνεται ως και τις 12 Απριλίου, 2008. Σχετικά με τη σελιδοποίηση, οι χρήστες θα πρέπει να έχουν κατά νου πως όπου αναφέρεται στην βιβλιογραφική καταχώρηση «1 σελ.» ή «5 σελ.», για παράδειγμα, καταδεικνύεται το πλήθος των σελίδων του σχετικού άρθρου, ενώ όπου αναφέρεται «σελ.7» αυτό υποδεικνύει την «πραγματική» σελίδα στην οποία δημοσιεύεται το αντίστοιχο δημοσίευμα.


Το άλλο σύνορο του περιεχομένου της βάσης δεδομένων διαμορφώθηκε διαλεκτικά από την ίδια την έρευνα και υποδηλώνει τον λόγο για το φύλο και την σεξουαλικότητα σε ένα έδαφος πολύ πιο δύσκολα χαρτογραφήσιμο. Εδώ εσωτερικές και εξωτερικές εντάσεις συντελούν στην οργάνωση και διάλυση ομάδων, στη διαμόρφωση συμμαχιών ή και μεταμορφώσεων σε νέες συλλογικότητες. Ως πηγές για τη συλλογή του υλικού ομάδων που συμμετέχουν στο κοινωνικό φαινόμενο που συνηθίζουμε να ονομάζουμε «νέα κινήματα», χρησιμοποιήθηκαν προσωπικά αρχεία, αρχεία των ίδιων των ομάδων, οργανώσεων και κομμάτων καθώς και υλικό που ήταν αναρτημένο στις ιστοσελίδες τους. Στον αναλυτικό κατάλογο που ακολουθεί εδώ παρατίθενται όλες οι ομάδες και οι ιστοτόποι, με τον αντίστοιχο αριθμό καταχωρήσεων υλικού που υπάρχει τώρα στη βάση δεδομένων. Στο αρχείο με τον βιβλιογραφικό κατάλογο αναγράφονται αυτά αναλυτικότερα, με την πλήρη βιβλιογραφική τους παραπομπή, καθώς και όλα τα πρόσωπα που υπογράφουν κείμενο της βάσης δεδομένων.


Πιο συγκεκριμένα, η βάση δεδομένων περιέχει συνολικά 757 καταχωρήσεις οι οποίες έχουν καταλογογραφηθεί στη βιβλιογραφία που τη συνοδεύει. Το υλικό αυτό καταγράφεται σε ενότητες ανάλογα με το είδος του ως εξής:


Άρθρα εφημερίδων και περιοδικών (371)

Άρθρα εφημερίδων και περιοδικών όπου δεν αναφέρεται συγγραφέας (53)

Αυτοκόλλητα ( 9 )

Αφίσες (41)

Βιβλία ( 2 )

Δελτία τύπου και ανακοινώσεις (165)

Ηλεκτρονικές καταχωρήσεις ( 9 )

Ομιλίες (24)

Προκηρύξεις και μπροσούρες (81)


Στις παραπάνω ενότητες συμπεριλαμβάνεται και υλικό που έχει καταχωρηθεί ομαδικά ανά έντυπο. Στις περιπτώσεις, κυρίως, τευχών περιοδικών κρίθηκε πιο χρήσιμη η διατήρηση της σελιδοποίησης ολόκληρου του τεύχους στο αρχείο της βάσης δεδομένων οπότε π.χ., η καταχώρηση Γυναίκες από τη γυναικεία φυλακή Κορυδαλλού περιέχει, όπως δηλώνεται και στη βιβλιογραφία, μία σειρά άρθρων. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και με τις καταχωρήσεις της συλλογικότητας του ομώνυμου περιοδικού FleshMachineγια το σώμα και τις επιθυμητικές μηχανές, όπου η καταχώρηση για το κάθε τεύχος συμπεριλαμβάνει αναλυτική αναφορά σε όλα τα άρθρα σχετικά με τις θεματικές της έρευνας,καθώς και της συλλογικότητας Queericulum vitae που εκδίδει το περιοδικό Qvzine, στις οποίες περιέχονται όλα τα άρθρα κάθε τεύχους, ενώ και η καταχώρηση της Πρωτοβουλίας Ομοφυλόφιλων Ενάντια στην Καταπίεση περιέχει τους τίτλους και των 8 άρθρων του περιοδικού τους Απελευθέρωση. Στα πρόσωπα που έχουν συμπεριληφθεί στη βάση δεδομένων επίσης, η καταχώρηση που αναφέρεται στη Μελίνα Βολιώτη περιέχει ένα αρχείο με όλα τα άρθρα της στήλης της «Κρείττον σιγάν» στην Αυγή από 29/01/2000 ως 12/04/2008 (συνολικά 248 σελ.).


Αναλυτικότερα, οι συλλογικότητες ή φορείς έκφρασης τους, που συμπεριλαμβάνονται στη βάση δεδομένων (συνολικά 59) και ο αντίστοιχος αριθμός αρχείων που έχει καταχωρηθεί σε αυτήν, έχουν ως εξής:


Αναρχικό Δελτίο-Μάυρη Σημαία-Κύκλος της φωτιάς: 11

Αντιεξουσιαστική Κίνηση Αθήνας: 1

Αντιεξουσιαστικό στέκι Παντείου: 1

Αυτοδιαχειριζόμενο-αντιιεραρχικό στέκι στην ιατρική: 1

Αυτόνομη Πρωτομαγιά 2006: 1

Βαβυλωνία: 9

Black Out: 9

Blaumachen: 1

Γυναικεία Ομάδα Αυτοάμυνας: 2

Γυναίκες για μια άλλη Ευρώπη: 2

Γυναίκες ενάντια στην κακοποίηση: 1

Γυναίκες μετανάστριες της YRE: 1

Διεθνής Αμνηστία: 7

Διεθνιστική Εργατική Αριστερά: 5

Δίκτυο για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα: 1

Έκ-φυλες: 5

Ελληνική Ομοφυλοφιλική Κοινότητα: 28

Ελληνικό Κοινωνικό Φόρουμ: 1

Επιτροπή πρωτοβουλίας γυναικών για αλληλεγγύη στις κρατούμενες στο Κέντρο Αλλοδαπών Αττικής: 1

Επιτροπή για την Καταπολέμηση της ανδρικής βίας κατά των γυναικών: 1

Εργατική Αλληλεγγύη: 15

Εργατική Αριστερά: 3

Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ: 1

Ευρωπαϊκό Φόρουμ Αριστερών Φεμινιστριών: 4

Η Άλλη Αθήνα: 1

Η Αυγή: 175

Η Εποχή: 133

Φεμινιστικές Γυναικείες Οργανώσεις: 31

Φεμινιστική πρωτοβουλία ενάντια στην καταναγκαστική πορνεία αλλοδαπών γυναικών: 3

Φεμινιστικό Κέντρο Αθήνας: 28

Flesh Machine: 5

Κοινωνικό Φόρουμ Ιωαννίνων: 1

Κόκκινο: 38

Κραυγές στη σιωπή: 1

Λεσβιακή Ομάδα Αθήνας: 48

ΛΟΑΤ οργανώσεις: 2

Mafalda Ομάδα κατά του σεξισμού: 1

Ξεκίνημα: 12

ΟΚΔΕ Σπάρτακος: 1

Ομάδα γυναικών Θεσσαλονίκης: 6

Ομάδα στήριξης «Αμάρυνθος»: 1

Ομοφυλοφιλική Λεσβιακή Κοινότητα Ελλάδας: 22

Παγκόσμια Πορεία Γυναικών: 29

Πρωτοβουλία Γένοβα: 1

Πρωτοβουλία γυναικών ενάντια στην κακοποίηση: 4

Πρωτοβουλία ενάντια στην ενδοοικογενειακή βία και την κοινωνική συναίνεση: 1

Πρωτοβουλία Ομοφυλόφιλων Ενάντια στην Καταπίεση: 2

Πρωτοβουλία Ομοφυλόφιλων Πολιτών: 1

Queericulum vitae: 7

Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα: 1

Stepanyan the stormy petrel: 1

Συλλογικότητες του στεκιού μεταναστών: 1

Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς: 2

Συνασπισμός της Αριστεράς των Κινημάτων και της Οικολογίας: 50

Συνέλευση ενάντια στην Κουλτούρα του Βιασμού: 1

Σωματείο Αλληλεγγύης Τραβεστί Transsexual Ελλάδας: 8

Terminal 119: 13

Trafficking - Λάρισα 2007: 1

Trans-formers drag-ons και οι αδελφές Ντάλτον: 1



Θα πρέπει να σημειωθεί πως όταν σε ένα κείμενο ή αφίσα συνυπογράφουν αρκετές ομάδες, το αρχείο αυτό καταχωρείται με τον ευρύτερο τίτλο «Φεμινιστικές και Γυναικείες οργανώσεις». Μέρος του υλικού στη βάση δεδομένων συλλέχθηκε στην ψηφιακή του μορφή κα προσαρμόστηκε σε ενιαία σχηματοποίηση ενώ ένα άλλο μέρος «σκαναρίστηκε» για να ψηφιοποιηθεί και παρουσιάζεται με τη μορφή που κυκλοφόρησε. Οι ομιλίες που συμπεριλαμβάνονται στο αρχείο βρέθηκαν σε προσωπικά αρχεία που διατέθηκαν για την χρήση της έρευνας.


Η πρωτογενής έρευνα για την οικοδόμηση της βάσης δεδομένων και η συγγραφή της βιβλιογραφίας πραγματοποιήθηκαν από την Ρεβέκκα Στρατούλη, με την επιστημονική καθοδήγηση και επίβλεψη της Αλεξάνδρας Χαλκιά. Ευχαριστούμε θερμά όσες ομάδες επέλεξαν να συμμετάσχουν με υλικό καθώς και τις Άννα Αποστολέλλη, Ειρήνη Αποστολίδου, Σίσσυ Βωβού, Λίτσα Δουδούμη, και Εύη Κουηράκη για την πολύτιμη βοήθεια τους στη συλλογή του υλικού, και τον Γιάννη Γκολφινόπουλο για τη βοήθειά του στη διαμόρφωση της βιβλιογραφίας.


Ρεβέκκα Στρατούλη , Αλεξάνδρα Χαλκιά